Τα εργογόνα βοηθήματα αποσκοπούν στην ενίσχυση της αθλητικής επίδοσης. Περιλαμβάνουν φαρμακευτικές ουσίες όπως τα αναβολικά. Ωστόσο πιο ελκυστικές στο μέσο οπαδό της άθλησης είναι οι ουσίες που ενισχύουν την απόδοση, αφού είναι ελεύθερα διαθέσιμες και έχουν την εικόνα των “υγιεινών, φυσικών θρεπτικών ουσιών, που είναι ελεύθερες παρενεργειών”. Οι ουσίες που χρησιμοποιούνται από τους αθλητές είναι πολλές και κυρίως ορμόνες, αμφεταμίνες, διεγερτικά του κεντρικού νευρικού συστήματος (π.χ.καφεΐνη), καρδιοτονωτικά, αντιφλεγμονώδη, ηρεμιστικά, αγγειοδιασταλτικά.
Οι ορμόνες αποτελούν την πιο προσφιλή ομάδα φαρμάκων που χρησιμοποιούνται στον αθλητισμό. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν τα αναβολικά στεροειδή από τα οποία τα ανδρογόνα είναι η κύρια ομάδα. Εδώ υπάγεται η τεστοστερόνη, ενώ κυκλοφορούν και άλλες ανδρογόνες ορμόνες στο εμπόριο με διάφορα ονόματα (Durabolin, Oxandrin, Naldrobolic, Anadrol).Οι παρενέργειες των αναβολικών στεροειδών μπορεί να είναι σοβαρές στον αθλητή. Στις γυναίκες τα ανδρογόνα αναβολικά μπορεί να προκαλέσουν ανδρογενετικό σύνδρομο με αυξημένη τριχοφυΐα, μυς ανδρικού τύπου κτλ.
Τρόφιμα και συστατικά των τροφίμων που μπορούν να βελτιώσουν την ικανότητα ενός ατόμου στην άσκηση έχουν περιγραφεί σαν εργογόνα βοηθήματα. Στη μια άκρη των εργογόνων βοηθημάτων είναι τα φυσικά τρόφιμα και στην άλλη ουσίες που είναι καθαρά φάρμακα. Ενδιάμεσα, όμως, υπάρχει μεγάλος αριθμός ουσιών που είναι δύσκολο να καταταχθούν. Ο όρος περιλαμβάνει έναν αριθμό τροφίμων για παράδειγμα τρόφιμα πλούσια σε υδατάνθρακες και αθλητικά ποτά με υδατάνθρακες και ηλεκτρολύτες, των οποίων η αποτελεσματικότητα στην αύξηση της αθλητικής επίδοσης είναι πέρα από οποιαδήποτε αμφισβήτηση. Πόλλες φορές όμως ο όρος χρησιμοποιείται για άλλες ουσίες ή θρεπτικά συστατικά που ο ρόλος τους στην αύξηση της αθλητικής απόδοσης είναι αμφισβητήσιμος, εφόσον δεν είναι επιστημονικά αποδεδειγμένος.
Επειδή η αγορά του αθλητισμού είναι μεγάλη, τα κέρδη τεράστια και καμία διεθνή νομοθεσία δεν καλύπτει τον αγοραστή, πολλά προϊόντα κυκλοφορούν χωρίς να έχουν αποδεδειγμένα ευεργετικά αποτελέσματα στην αθλητική απόδοση, δηλώνοντας ωστόσο στη συσκευασία πως έχουν. Ο ανταγωνισμός στον αθλητισμό είναι τόσο μεγάλος που όλοι θέλουν να επωφεληθούν από συμπληρώματα που βελτιώνουν την απόδοση, όποιο και αν είναι το χρηματικό κόστος και ανεξάρτητα από το πραγματικό αποτέλεσμα του προϊόντος. Αυτό σημαίνει ότι η πλειοψηφία των αθλητών στην ουσία αδιαφορεί για το αν τα συμπληρώματα που καταναλώνει είναι αποτελεσματικά ή όχι, τα καταναλώνει όμως, γιατί γνωρίζει ότι αυτό κάνουν και οι υπόλοιποι αθλητές.
Αναφερόμαστε λοιπόν σε ένα καταναλωτικό ρεύμα που βασίζεται κυρίως στην μιμητική τάση των αθλητών, στην διαφήμιση και στο γεγονός ότι οι αγοραστές θέλουν να αποκλείσουν κάθε ενδεχόμενο αγωνιστικής ήττας. Τα αποτελέσματα του ρεύματος αυτού είναι ιδιαίτερα δυσμενή κυρίως στα παιδιά και στους έφηβους αθλητές που ακολουθούν επίσης τις συνήθειες των πρωταθλητών προτύπων τους. Ο αθλητής που χρησιμοποιεί διατροφικά συμπληρώματα συνήθως τα καταναλώνει σε ποσότητες πολύ υψηλότερες από αυτές που συνήθως ενδείκνυται. Η ποσότητα, ο χρόνος πρόσληψης καθώς και οι συνθήκες της άσκησης πρέπει να ληφθούν υπόψη για τη βελτιστοποίηση των αποτελεσμάτων.
Οι αθλητές καταναλωτές πριν αγοράσουν ένα προϊόν πρέπει να αναρωτηθούν: Είναι νόμιμο; είναι ασφαλές; είναι αποτελεσματικό; Ένα αποτελεσματικό αθλητικό προϊόν προσφέρει δομικό, λειτουργικό ή διατροφικό όφελος, αποδεδειγμένο ερευνητικά.
Κρεατίνη
Η κρεατίνη είναι ένα από τα παλιότερα γνωστά εργογόνα βοηθήματα. Η μονοφωσφορική της μορφή [Α], είναι μια εύκολα διαθέσιμη ενεργειακή πηγή για τους μύες, που καταναλώνεται μέσα σε περίπου10 δευτερόλεπτα κατά την διάρκεια έντονης προσπάθειας. Όταν αρωματοποιηθεί παράγεται η κρεατινίνη, μία μη ανακυκλώσιμη ένωση, που χρειάζεται να απεκκριθεί μέσω του νεφρού. Η καθημερινή απώλειαπερίπου 2 εώς 4g κρεατίνης/ημέρα, μέσω της νεφρικής απέκκρισης, χρειάζεται να αναπληρωθεί είτε μέσω ηπατικής de novo σύνθεσης ή μέσω των τροφών (κρέας). Η υψηλή δόση κρεατίνης (30g/ημέρα) οδηγεί σε ενίσχυση της απόδοσης για βραχυπρόθεσμη, εντατική δραστηριότητα. Καθυστερεί, επίσης, την κόπωση σε ορισμένους αθλητές, επιτρέποντας την μεγαλύτερη διάρκεια της προπόνησης, η οποία μπορεί, τελικά, να οδηγήσει σε μεγαλύτερη δύναμη και αντοχή. Ως ανεπιθύμητες ενέργειες αναφέρονται η αυξημένη κατακράτηση υγρών, ο αυξημένος κίνδυνος τραυματισμού και οι μυϊκές κράμπες.
L-καρνιτίνη
Η σημαντικότερη λειτουργία της είναι η μεταφορά των λιπαρών οξέων μακράς αλυσίδας στη μιτοχονδριακή θεμέλια ουσία, όπου γίνεται η β-οξείδωση τους και χρησιμοποιούνται ως πηγές ενέργειας. Αυτός ο μηχανισμός έχει οδηγήσει ορισμένους να εικάσουν ότι η αυξημένη πρόσληψη καρνιτίνης μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη καύση λιπών. Επίσης, η μυϊκή δραστηριότητα αυξάνει τις απώλειες L-καρνιτίνης. Με την επίταση της άσκησης έχει παρατηρηθεί ότο αυξάνεται η νεφρική απέκκριση καρνιτίνης. Καλά ελεγχόμενες μελέτες έχουν δείξει, ωστόσο, ότι τα συμπληρώματα καρνιτίνης δεν επιδρούν στην απόδοση ή την οξείδωση λιπαρών οξέων. Προφανώς, επαρκεί η σύνθεση της από τον ίδιο τον οργανισμό και/ή η πρόσληψη με τις τροφές (κρέας).
Ταυρίνη
Καφεΐνη
Η καφεΐνη είναι ένα φάρμακο το οποίο, λόγω της ευρύτατης χρήσης του, θεωρείται κοινωνικά αποδεκτό. Η καφεΐνη και οι σχετικές της ουσίες, θεοφυλίνη και θεοβρωμίνη, είναι φυσικά συστατικά της τροφής. Η καφεΐνη ίσως είναι το πιο διαδεδομένο διεγερτικό φάρμακο στον κόσμο. Επιδρά στο κεντρικό νευρικό σύστημα, στον λιπώδη ιστό και στους σκελετικούς μύες και αυτό οδήγησε στην άποψη ότι επηρεάζει την αθλητική απόδοση.Μια κούπα καφέ έχει γλυκογονο-προστατευτική δράση κατά την διάρκεια των πρώτων 15 λεπτών μετά την πρόσληψη της και οδηγεί σε βελτίωση του χρόνου αντίδρασης μετά από 30 λεπτά. Ωστόσο, η ανοχή στην καφεΐνη είναι ταχεία και χρειάζεται να αντισταθμιστεί με την πρόσληψη μεγαλύτερης ποσότητας. Η πρόσληψη >600mg οδηγεί σε επίπεδα καφεΐνης στα ούρα, που θεωρούνται doping.
ΠΗΓΗ : Διαιτολόγος-Διατροφολόγος Μαυρίδης Ιωάννης
Επειδή η αγορά του αθλητισμού είναι μεγάλη, τα κέρδη τεράστια και καμία διεθνή νομοθεσία δεν καλύπτει τον αγοραστή, πολλά προϊόντα κυκλοφορούν χωρίς να έχουν αποδεδειγμένα ευεργετικά αποτελέσματα στην αθλητική απόδοση, δηλώνοντας ωστόσο στη συσκευασία πως έχουν. Ο ανταγωνισμός στον αθλητισμό είναι τόσο μεγάλος που όλοι θέλουν να επωφεληθούν από συμπληρώματα που βελτιώνουν την απόδοση, όποιο και αν είναι το χρηματικό κόστος και ανεξάρτητα από το πραγματικό αποτέλεσμα του προϊόντος. Αυτό σημαίνει ότι η πλειοψηφία των αθλητών στην ουσία αδιαφορεί για το αν τα συμπληρώματα που καταναλώνει είναι αποτελεσματικά ή όχι, τα καταναλώνει όμως, γιατί γνωρίζει ότι αυτό κάνουν και οι υπόλοιποι αθλητές.
Αναφερόμαστε λοιπόν σε ένα καταναλωτικό ρεύμα που βασίζεται κυρίως στην μιμητική τάση των αθλητών, στην διαφήμιση και στο γεγονός ότι οι αγοραστές θέλουν να αποκλείσουν κάθε ενδεχόμενο αγωνιστικής ήττας. Τα αποτελέσματα του ρεύματος αυτού είναι ιδιαίτερα δυσμενή κυρίως στα παιδιά και στους έφηβους αθλητές που ακολουθούν επίσης τις συνήθειες των πρωταθλητών προτύπων τους. Ο αθλητής που χρησιμοποιεί διατροφικά συμπληρώματα συνήθως τα καταναλώνει σε ποσότητες πολύ υψηλότερες από αυτές που συνήθως ενδείκνυται. Η ποσότητα, ο χρόνος πρόσληψης καθώς και οι συνθήκες της άσκησης πρέπει να ληφθούν υπόψη για τη βελτιστοποίηση των αποτελεσμάτων.
Οι αθλητές καταναλωτές πριν αγοράσουν ένα προϊόν πρέπει να αναρωτηθούν: Είναι νόμιμο; είναι ασφαλές; είναι αποτελεσματικό; Ένα αποτελεσματικό αθλητικό προϊόν προσφέρει δομικό, λειτουργικό ή διατροφικό όφελος, αποδεδειγμένο ερευνητικά.
Κρεατίνη
Η κρεατίνη είναι ένα από τα παλιότερα γνωστά εργογόνα βοηθήματα. Η μονοφωσφορική της μορφή [Α], είναι μια εύκολα διαθέσιμη ενεργειακή πηγή για τους μύες, που καταναλώνεται μέσα σε περίπου10 δευτερόλεπτα κατά την διάρκεια έντονης προσπάθειας. Όταν αρωματοποιηθεί παράγεται η κρεατινίνη, μία μη ανακυκλώσιμη ένωση, που χρειάζεται να απεκκριθεί μέσω του νεφρού. Η καθημερινή απώλειαπερίπου 2 εώς 4g κρεατίνης/ημέρα, μέσω της νεφρικής απέκκρισης, χρειάζεται να αναπληρωθεί είτε μέσω ηπατικής de novo σύνθεσης ή μέσω των τροφών (κρέας). Η υψηλή δόση κρεατίνης (30g/ημέρα) οδηγεί σε ενίσχυση της απόδοσης για βραχυπρόθεσμη, εντατική δραστηριότητα. Καθυστερεί, επίσης, την κόπωση σε ορισμένους αθλητές, επιτρέποντας την μεγαλύτερη διάρκεια της προπόνησης, η οποία μπορεί, τελικά, να οδηγήσει σε μεγαλύτερη δύναμη και αντοχή. Ως ανεπιθύμητες ενέργειες αναφέρονται η αυξημένη κατακράτηση υγρών, ο αυξημένος κίνδυνος τραυματισμού και οι μυϊκές κράμπες.
L-καρνιτίνη
Η σημαντικότερη λειτουργία της είναι η μεταφορά των λιπαρών οξέων μακράς αλυσίδας στη μιτοχονδριακή θεμέλια ουσία, όπου γίνεται η β-οξείδωση τους και χρησιμοποιούνται ως πηγές ενέργειας. Αυτός ο μηχανισμός έχει οδηγήσει ορισμένους να εικάσουν ότι η αυξημένη πρόσληψη καρνιτίνης μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη καύση λιπών. Επίσης, η μυϊκή δραστηριότητα αυξάνει τις απώλειες L-καρνιτίνης. Με την επίταση της άσκησης έχει παρατηρηθεί ότο αυξάνεται η νεφρική απέκκριση καρνιτίνης. Καλά ελεγχόμενες μελέτες έχουν δείξει, ωστόσο, ότι τα συμπληρώματα καρνιτίνης δεν επιδρούν στην απόδοση ή την οξείδωση λιπαρών οξέων. Προφανώς, επαρκεί η σύνθεση της από τον ίδιο τον οργανισμό και/ή η πρόσληψη με τις τροφές (κρέας).
Ταυρίνη
Η Ταυρίνη προστίθεται κυρίως, στα αθλητικά ποτά, τα οποία μπορεί να περιέχουν μέχρι και 400mg ταυρίνης/100ml. Με τις τροφές προσλαμβάνονται καθημερινά περίπου 200mg ταυρίνης. Στην ταυρίνη έχουν αποδοθεί αναπτυξιακές λειτουργείες στο νευρικό σύστημα καθώς και νευροδιαβιβαστικές λειτουργίες, οι οποίες δεν έχουν διερευνηθεί επαρκώς. Εικάζεται ότι βελτιώνει την διάθεση, τη συγκέντρωση και την ψυχοκινητική δραστηριότητα. Ωστόσο, μέχρι σήμερα, απουσιάζει η επιστημονική τεκμηρίωση. Επίσης, μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν επιστημονικές αποδείξεις για την εργογόνο δράση άλλων ουσιών (διακλαδισμένα αμινοξέα, β-υδροξυ-β-μεθυλο-βουτυρικό, συνένζυμο Q10, συζευγμένα λινολενικά οξέα), οι οποίες υποτίθεται ότι έχουν τέτοια δράση.
Η καφεΐνη είναι ένα φάρμακο το οποίο, λόγω της ευρύτατης χρήσης του, θεωρείται κοινωνικά αποδεκτό. Η καφεΐνη και οι σχετικές της ουσίες, θεοφυλίνη και θεοβρωμίνη, είναι φυσικά συστατικά της τροφής. Η καφεΐνη ίσως είναι το πιο διαδεδομένο διεγερτικό φάρμακο στον κόσμο. Επιδρά στο κεντρικό νευρικό σύστημα, στον λιπώδη ιστό και στους σκελετικούς μύες και αυτό οδήγησε στην άποψη ότι επηρεάζει την αθλητική απόδοση.Μια κούπα καφέ έχει γλυκογονο-προστατευτική δράση κατά την διάρκεια των πρώτων 15 λεπτών μετά την πρόσληψη της και οδηγεί σε βελτίωση του χρόνου αντίδρασης μετά από 30 λεπτά. Ωστόσο, η ανοχή στην καφεΐνη είναι ταχεία και χρειάζεται να αντισταθμιστεί με την πρόσληψη μεγαλύτερης ποσότητας. Η πρόσληψη >600mg οδηγεί σε επίπεδα καφεΐνης στα ούρα, που θεωρούνται doping.
ΠΗΓΗ : Διαιτολόγος-Διατροφολόγος Μαυρίδης Ιωάννης
